Vải dệt kim là vật liệu linh hoạt với cấu trúc vòng sợi độc đáo, mang lại độ co giãn và mềm mại vượt trội. Bài viết này cung cấp góc nhìn chuyên sâu về kỹ thuật, phân loại, ưu điểm và hướng dẫn lựa chọn, giúp bạn hiểu đúng và dùng đúng.
1. Vải dệt kim là gì? Cấu trúc kỹ thuật & đặc tính nổi bật
Vải dệt kim (knit fabric) là loại vải được tạo thành từ các vòng sợi đan xen với nhau theo hướng ngang hoặc dọc. Thay vì giao nhau như vải dệt thoi, các sợi trong vải dệt kim tạo thành chuỗi các vòng lồng vào nhau, gọi là “course” và “wale”.
Mỗi “course” là một hàng vòng theo chiều ngang, còn “wale” là cột dọc theo chiều dài vải. Cấu trúc vòng này tạo ra tính linh hoạt, giúp vải co giãn theo cả hai chiều, đặc biệt là chiều ngang. Vải càng nhiều vòng sợi trên một đơn vị diện tích, độ đàn hồi càng tốt.
Vải dệt kim gồm hai nhóm chính: dệt kim ngang (weft knit) và dệt kim dọc (warp knit). Weft knit dễ sản xuất hơn, co giãn nhiều hơn nhưng dễ tuột vòng khi rách. Warp knit ít co giãn nhưng bền, ít bị xổ và thường dùng trong công nghiệp hoặc vải ren kỹ thuật.
Cấu trúc vòng sợi còn giúp vải giữ nhiệt vừa phải, dễ thoáng khí. Chính điều này khiến nó trở thành lựa chọn hàng đầu cho các sản phẩm mặc gần da như áo thun, đồ lót, đồ thể thao hoặc trang phục cho trẻ sơ sinh. Theo nghiên cứu của Textile Research Journal (2020), các mẫu vải dệt kim có chỉ số truyền hơi nước (MVTR) cao hơn 25% so với vải dệt thoi cùng nguyên liệu.
2. Lịch sử hình thành & tiến hóa công nghệ dệt kim
Nguồn gốc dệt kim được ghi nhận từ Trung Đông cách đây hơn 1000 năm. Những chiếc tất len cổ Ai Cập được phát hiện tại thành phố Antinoé chứng minh kỹ thuật đan vòng sợi đã xuất hiện từ thế kỷ thứ 3 sau Công nguyên.
Đến thế kỷ 16, dệt kim bắt đầu phát triển ở châu Âu với sự ra đời của khung đan kim loại đầu tiên tại Anh. Cuộc cách mạng công nghiệp đã đưa kỹ thuật này lên một tầm cao mới. Máy dệt kim cơ khí được phát minh, cho phép sản xuất hàng loạt và chính xác hơn.
Thế kỷ 20 chứng kiến sự chuyển mình mạnh mẽ: từ máy dệt phẳng (flat knitting) sang máy dệt tròn (circular knitting), từ dệt kim tay sang công nghệ seamless không đường may, giúp tiết kiệm vải và tăng tốc độ sản xuất. Hiện nay, các nhà máy lớn như Shima Seiki (Nhật) hay Santoni (Ý) cung cấp máy dệt 3D liền khối cho ngành thời trang cao cấp.
Công nghệ hiện đại cho phép tùy chỉnh mật độ vòng sợi, sử dụng đa dạng chất liệu từ cotton, bamboo đến sợi tái chế, sợi kỹ thuật (lycra, polyester microfiber). Điều này biến vải dệt kim thành một trong những chất liệu năng động và bền vững nhất của thế kỷ 21.
3. Phân loại chuyên sâu theo kỹ thuật & ứng dụng thực tế
Weft knit – Dệt kim ngang
Đây là loại phổ biến nhất, thường dùng trong sản xuất áo thun, quần áo trẻ em, đồ mặc nhà.
Tên vải
Đặc điểm kỹ thuật
Ứng dụng phổ biến
Jersey
Một mặt trơn, mặt còn lại có vân vòng
Áo thun, váy bodycon
Interlock
Hai lớp jersey đối xứng, dày, không cuộn mép
Đồ trẻ em, áo phông cao cấp
Rib knit
Cấu trúc gân nổi 1×1, 2×2
Cổ áo, tay áo co giãn
Jersey mỏng, mềm, mát; nhưng dễ cuộn mép. Interlock thì dày, đứng form, giữ ấm tốt hơn. Rib tạo độ bám, phù hợp làm viền cổ tay, cổ áo. Mỗi loại đều có tỷ lệ co giãn và giữ màu khác nhau, ảnh hưởng đến quyết định sử dụng trong thiết kế may mặc.
Warp knit – Dệt kim dọc
Loại này ít phổ biến trong hàng tiêu dùng nhưng lại cực kỳ quan trọng trong ngành công nghiệp.
Tên vải
Cấu trúc kỹ thuật
Ứng dụng chính
Tricot
Mịn, co giãn nhẹ, ít tuột vòng
Đồ thể thao, áo lót, lót giày
Raschel
Dệt ren, có thể tạo họa tiết
Vải ren lingerie, màn rèm, ren kỹ thuật
Tricot thường được sử dụng để may đồ bơi, áo thể thao nhờ tính đàn hồi nhẹ và bền. Raschel linh hoạt trong việc tạo vải ren cao cấp mà không cần thêu tay. Cả hai đều khó bị xổ vòng, thích hợp cho sản phẩm yêu cầu độ bền cao.
4. Ưu và nhược điểm – phân tích & thử nghiệm
Các bài kiểm nghiệm trong phòng lab cho thấy vải dệt kim có khả năng đàn hồi gấp 1.5–2 lần so với vải dệt thoi cùng nguyên liệu. Độ thoáng khí cũng cao hơn 20–30% khi đo bằng chỉ số MVTR (Moisture Vapor Transmission Rate).
Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là vải knit không có điểm yếu. Dưới đây là bảng phân tích tổng hợp:
Tiêu chí
Vải dệt kim
Vải dệt thoi
Co giãn
Tốt (đặc biệt theo chiều ngang)
Kém
Giữ form lâu dài
Trung bình, dễ bai nếu giặt sai
Tốt hơn, bền nếp
Thoáng khí
Cao (tùy loại vòng sợi)
Trung bình
Dễ tuột vòng
Có, nếu bị rách
Không
Mép vải
Thường cuộn nếu là jersey
Không cuộn
Nếu không xử lý mép hoặc không may viền kỹ, vải dệt kim sẽ cuộn gây khó khăn khi may. Ngoài ra, nếu vải bị rách, các vòng sợi có thể tuột hàng loạt như mắt xích.
5. Hướng dẫn chọn & chăm sóc vải dệt kim theo loại
Người dùng nên chọn loại vải theo nhu cầu cụ thể:
Áo thun mặc hằng ngày: Jersey cotton 100%, thoáng và co giãn.
Đồ thể thao: Tricot có pha spandex, thấm hút và đàn hồi.
Trẻ em và sơ sinh: Interlock cotton mềm, ít kích ứng da.
Nội y, lingerie: Raschel hoặc jersey pha modal/microfiber.
Khi giặt, nên sử dụng túi giặt để tránh vải bị dãn hoặc tuột vòng. Nhiệt độ lý tưởng là 30–40°C, tránh dùng máy sấy với tốc độ cao. Khi phơi, nên trải ngang thay vì treo để giữ form và tránh kéo dãn chiều dài.
Cách kiểm tra vải tại nhà: dùng hai tay kéo nhẹ ngang/dọc, sau đó buông ra xem độ đàn hồi. Nếu vải trở lại hình dáng ban đầu nhanh, đó là vải chất lượng tốt.
6. Xu hướng & công nghệ vải dệt kim hiện đại
Các nhà máy hiện đại đang ứng dụng công nghệ Seamless – dệt ống liền khối không đường may. Công nghệ này giúp tiết kiệm đến 15% lượng vải hao hụt và giảm thời gian may 40%.
Vải dệt kim cũng được tích hợp tính năng chống tia UV, kháng khuẩn, hút ẩm nhanh hoặc phản quang bằng các lớp phủ nano hoặc xử lý sợi trước dệt. Những dòng vải này phù hợp với đồ thể thao, du lịch hoặc môi trường làm việc đặc biệt.
Sự kết hợp giữa sợi tái chế (recycled PET), spandex và dệt kim tạo nên xu hướng bền vững mới: knitwear thân thiện môi trường, đang được các thương hiệu quốc tế khai thác mạnh như Patagonia, Everlane, Uniqlo.
8. FAQ – giải đáp nhanh
Làm sao phân biệt warp và weft knit bằng mắt thường? Weft knit thường dễ cuộn mép, co giãn nhiều, còn warp knit cứng, ít dãn, không xổ vòng khi cắt.
Vải dệt kim có bị nhăn không? Không. Đây là điểm cộng lớn vì cấu trúc vòng sợi giúp vải đàn hồi thay vì tạo nếp nhăn như dệt thoi.
Chất liệu tốt nhất cho đồ yoga là gì? Tricot pha spandex hoặc polyester microfiber – giúp co giãn 4 chiều, hút ẩm tốt và bền sau nhiều lần giặt.
Trên đây là bài viết chi tiết về vải dệt kim, từ khái niệm đến cấu trúc kỹ thuật và ứng dụng, so sánh với vải dệt thoi. Nếu quý khách cần thêm thông tin chi tiết có thể liên hệ với Hoa Phat Garment để nhận tư vấn thêm.
